Język nowoczesnej nauki
Narodziny nowoczesnego języka angielskiego naukowego to historia długa i bardzo złożona. Wprawdzie światowa nauka jest zdominowana obecnie przez zaledwie kilka języków np. japoński, niemiecki i francuski, to angielski jest prawdopodobnie najpopularniejszym językiem nauki na świecie.
Dzieje się tak nie tylko ze względu na znaczenie krajów anglojęzycznych w badaniach naukowych. Naukowcy z wielu krajów nieanglojęzycznych widzą jasno, iż muszą pisać swoje prace naukowe w języku angielskim aby dotrzeć do szerokiego międzynarodowego grona odbiorców.
Biorąc pod uwagę znaczenie naukowego języka angielskiego w dzisiejszych czasach, może wydawać się zaskakujące, że nikt tak naprawdę nie wiedział, jak opisywać zjawiska naukowe w języku angielskim przed XVII wiekiem. Wcześniej łacinę uważano za „lingua franca” europejskich intelektualistów.
O historii języka angielskiego naukowego i technicznego
Europejski renesans nazywany jest „odrodzeniem nauki”, czasem ponownego zainteresowania „utraconą wiedzą” z czasów klasycznych. Uczeni zaczęli sprawdzać i poszerzać tę swoją wiedzę. Wschodzące państwa narodowe Europy rozwinęły konkurencyjne interesy eksplorując świat i rozwijając handel. Ekspansja, której celem było osadzenie języka angielskiego na zachód do Ameryki i na wschód do Indii, była wspierana przez osiągnięcia naukowe. Było to odkrycie magnetyzmu (wynalezienie kompasu), ulepszenie kartografii i prawdopodobnie najważniejsza rewolucja naukowa czyli nowe teorie astronomii i ruchu Ziemi w odniesieniu do planet i gwiazd co zawdzięczamy Mikołajowi Kopernikowi (1473-1543).
Anglia była jednym z pierwszych krajów, w których naukowcy entuzjastycznie przyjęli i nagłośnili idee kopernikańskie. Niektórzy z tych uczonych, w tym dwaj interesujący się językiem – John Wallis i John Wilkins – pomogli założyć Towarzystwo Królewskie w 1660 roku w celu promowania empirycznych badań naukowych.
W całej Europie powstały akademie i stowarzyszenia tworzące nowe narodowe tradycje nauki. W początkowych stadiach rewolucji naukowej większość publikacji w językach narodowych stanowiły dzieła popularne, encyklopedie, podręczniki edukacyjne i tłumaczenia. Prace naukowe zaczęły być sporządzane w języku angielskim dopiero w drugiej połowie XVII wieku. Isaac Newton opublikował swój traktat matematyczny „Principia” po łacinie ale swoją późniejszą pracę o właściwościach światła „Opticks” opublikował w języku angielskim.
Notatki Newtona „Opticks” w płomieniach. Wypadek miał miejsce w Trinity College na Uniwersytecie Cambridge w 1692 r.
Języki narodowe kontra łacina
Było kilka powodów, dla których w tekstach naukowych stosowano łacinę. Pierwszą przyczyną była po prostu kwestią ilości odbiorców. Łacina była odpowiednia dla międzynarodowych akademików i uczonych, zaś angielski docierał do szerszej społeczności ale bardziej miejscowej. Dlatego literatura popularnonaukowa była pisana w języku angielskim.
Drugim powodem pisania po łacinie była chęć utrzymani treści w pewnej tajemnicy. Publikacja wiązała się z niebezpieczeństwem ujawnienia pomysłów, które nie zostały jeszcze w pełni „wykorzystane” czy udowodnione przez ich autora. To był efekt rosnącej troski o prawa własności intelektualnej co było cechą tamtego okresu. Istniało pewne społeczne rozróżnienie między „uczonymi i dżentelmenami”, którzy rozumieli łacinę, a rzemieślnikami z brakami w klasycznym wykształceniu. W połowie XVII wieku matematycy często utrzymywali w tajemnicy swoje odkrycia i dowody zapisując je szyfrem w niejasnych językach lub w prywatnych wiadomościach składanych w zamkniętym pudełku w Towarzystwie Królewskim. Niektórzy naukowcy mogli czuć się bardziej komfortowo posługując się łaciną właśnie dlatego, że jej odbiorcy aczkolwiek międzynarodowi, byli ograniczeniu pod względem społecznym. Najbardziej do łaciny przylgnęli się lekarze, dla których to „język poufny”.
Trzeci powód, dla którego opisywanie zjawisk naukowych w języku angielskim było opóźnione może wynikać z nieadekwatności językowej języka angielskiego we wczesnym okresie nowożytnym.
Angielski nie był dobrze wyposażony w narzędzia dające się zastosować w argumentacji naukowej. Brakowało mu niezbędnego słownictwa specjalistycznego. Po drugie, brakowało zasobów gramatycznych wymaganych do reprezentowania świata w sposób obiektywny i bezosobowy oraz do omawiania związków przyczynowo-skutkowych.
Na szczęście kilku członków Towarzystwa Królewskiego zainteresowało się tymi problemami językowymi i zaangażowało się w różne projekty. W 1664 r. zaproponowano powołanie komitetu ds. Doskonalenia języka angielskiego. Choć nie przyniosło to wielkich zmian to członkowie stowarzyszenia zrobili bardzo dużo, aby wspierać publikowanie artykułów naukowych w języku angielskim i zachęcać do rozwoju odpowiedniego stylu pisania. Wielu członków „Towarzystwa Królewskiego” publikowało swoje monografie w języku angielskim. Jednym z pierwszych był Robert Hooke, pierwszy kurator eksperymentów Towarzystwa Królewskiego, który opisał swoje eksperymenty z mikroskopami w dziele „Micrographia” (1665). Ta praca jest w dużej mierze narracyjna, oparta na transkrypcji treści pokazów i wykładów.
W 1665 roku nowe czasopismo naukowe „Philosophical Transactions” inaugurowało swoją działalność Być może był to pierwszy międzynarodowy anglojęzyczny magazyn naukowy, który promował nowy gatunek pisania naukowego, polegający na krótkich, ukierunkowanych relacjach z poszczególnych doświadczeń.
Okresem formowania się naukowego języka angielskiego był wiek XVII. W następnym stuleciu znaczna część tego impetu została utracona, gdy jego miejsce zajął język niemiecki i to on stał się wiodącym europejskim językiem nauki. Szacuje się, że do końca XVIII wieku powstało 401 niemieckich czasopism naukowych, w przeciwieństwie do 96 we Francji i 50 w Anglii. Jednak w XIX wieku naukowy angielski ponownie zaczął wykazywać znaczny wzrost leksykalny, ponieważ rewolucja przemysłowa stworzyła potrzebę nowego słownictwa specjalistycznego. Nowe, wyspecjalizowane stowarzyszenia zawodowe zostały utworzone w celu promowania i publikowania o nowych dyscyplinach.
