Dziś na temat komunikacji międzygatunkowej. Czy człowiek może rozmawiać z naczelnymi, ptakami, waleniami czy kałamarnicami? Dzięki intensywnemu szkoleniu zwierzęta mogą zrozumieć ludzkie słowa i proste zdania. Niektóre są nawet w stanie nawiązać dwustronną komunikację z ludźmi.
Przetwarzanie
Czym jest język, jeśli może opisać sposób przetwarzania działań a także sposób manipulowania słowami?Jednak język jest czymś więcej niż przetwarzaniem, w którym znaczenie przypisuje się słowom lub krótkim zdaniom. Język można opisać jako zdolność do pobierania skończonego zestawu elementów (takich jak słowa) i używania zestawu reguł (gramatyki i składni) do tworzenia nieskończonych kombinacji, z których każda jest zrozumiała. Biorąc pod uwagę tę definicję, być może nie jest zaskakujące, że psycholodzy kognitywni czasami mówią o „gramatyce działania”.
Katalog ludzkich działań jest nieskończony. Rozciągamy się, zginamy i kopiemy. Budujemy mosty i przygotowujemy posiłki. Wykonujemy nieskończoną różnorodność układów i kombinacji ruchu. Robimy samoloty z papieru. Złożone działanie, takie jak wbijanie gwoździa, można rozbić na podstawowe działania – chwytanie, uderzanie, sięganie – tak jak zdanie można podzielić na części mowy – rzeczowniki, czasowniki i przymiotniki.
Zwierzęta wyraźnie komunikują się ze sobą, czasem w dość skomplikowany sposób. Śpiew wielorybów, wycie małp, śpiew ptaków. Jaszczurki poruszają głowami w górę i w dół aby się komunikować. Niektóre kałamarnice robią to regulując zabarwienie komórek skóry.
Tym, co czyni język ludzki wyjątkowym, nie jest to, że pozwala nam komunikować się ze sobą, ale że pozwala nam to robić z nieskończoną różnorodnością. Małpa może krzyczeć, aby ostrzec swoich współplemieńców przed zbliżającym się drapieżnikiem ale nie może przekazać czegoś w stylu „czy jastrząb nie ma śmiesznie wyglądającego dzioba?” lub „z odrobiną soli ta figa smakowałaby super”. Z pewnością nie może tworzyć bezsensownych, ale zrozumiałych zdań, takich jak „Colorless green ideas sleep furiously”. Jest to zdanie stworzone przez Noama Chomskiego i jest przykładem zdania poprawnie złożonego gramatycznie, ale pod względem semantycznym nie ma ono żadnego sensu.
Alex
Szara papuga afrykańska
Zwierzęta komunikują się ze sobą, a czasem nawet i z ludźmi. Alex niespodziewanie zmarł w wieku trzydziestu jeden lat. Jego ostanie słowa do najdroższej przyjaciółki brzmiały: „Bądź dobra. Do zobaczenia. Kocham cię”. Wzruszające? Tak. Tym bardziej, że Alex był afrykańską szarą papugą.
Psycholog Irene Pepperberg i Alex pracowali ze sobą 30 lat. Alex był papugą kupioną w sklepie zoologicznym w Chicago i w ciągu jednego roku zgromadził zasób około 150 słów. Według raportu psychologa był w stanie rozpoznać pięćdziesiąt różnych obiektów, mógł liczyć do sześciu i rozróżnić siedem kolorów i pięć kształtów. Rozumiał także pojęcia „większy” i „mniejszy” oraz „taki sam” i „inny”.
Kanzi i Koko
Małe szympansioątko – baboon
Alex nie jest jedynym nie-człowiekiem, który wykazuje takie talenty. Kanzi jest 31-letnim szympansem (baboon). Mieszka w małej grupie wraz z innymi gatunkami zwierząt w Great Ape Trust w Des Moines w stanie Iowa w USA. Szympanse to nasi bliscy krewni. Po latach współpracy z prymatolog Sue Savage-Rumbaugh Kanzi zrozumie kilka tysięcy słów i komunikuje się za pomocą klawiatury zawierającej około 400 symboli wizualnych zwanych leksygramatami.
Gorylica Koko urodzona w ZOO w San Francisco była wychowywana przez ludzi. Całe swoje życie spędziła z psychologiem zwierzęcym Francine “Penny” Patterson. Koko nauczyła się zmodyfikowanego American Sign Language (miganie u goryli to naturalna komunikacja). Opanowała podstawowe znaki w ciągu kilku tygodni i przyswoiła ponad tysiąc znaków w wieku 11 lat. Kiedy zmarł partner Koko – Michael – pogrążyła się w głębokim smutku. W okresie żałoby, w 2012 roku, Koko spotkała się kilka razy ze znanym aktorem i komikiem Robinem Williamsem. Koko traktowała artystę jak przyjaciela i zaczęła ze swojego smutku wychodzić. Kiedy R. Williams zmarł w 2014 r. Koko również była w żałobie a zdjęcia smutnej gorylicy pokazywano w telewizji. Koko była również znana z miłości do kotów np. szarego kota o imieniu Smoky. W 1983 roku sama poprosiła o kota na Boże Narodzenie. Dostała wypchanego. Niestety nie chciała się nim bawić i migała „smutna”. W końcu na urodziny przyniesiono jej pudło z małymi kociętami a Koko wybrała sobie dwa – szarego i białego. Zmarła w wieku 46 lat w 2018 roku i była najbardziej znanym na świecie „mówiącym” gorylem i „matką” dwóch kotów.
Rico
Pies rasy border collie
Jest też Rico, border collie, który zna etykiety około 200 różnych przedmiotów. W porównaniu z Alexem, Kanzi czy Koko może to nie wydawać się szczególnie imponujące lub interesujące. Jednak Rico może nauczyć się etykiety przedmiotu, którego nigdy wcześniej nie widział po usłyszeniu tego słowa tylko raz. Jeśli przed nim znajduje się 20 przedmiotów, z których 19 etykiet już zna i poleci mu się wskazać przedmiot za pomocą słowa, którego nigdy wcześniej nie słyszał, Rico może wywnioskować, że nieznany przedmiot pasuje do nieznanego słowa. Kilka tygodni później wciąż pamięta parę słów. Ten proces uczenia się słów jest zwany zwany szybkim mapowaniem. W ten sam sposób małe dzieci uczą się nowych słów.
Akeakamai i Phoenix
Delfin butlonosowy
Dwa atlantyckie delfiny butlonosowe Akeakamai i Phoenix mieszkały w Kewalo Basin Marine Mammal Laboratory w Honolulu na Hawajach. W słynnym artykule biologa morskiego Louisa Hermana i współpracowników z 1984 r. opisali oni zdolność Akeakamai i Phoenix do rozumienia zdań w sztucznych lub akustycznych językach wizualnych.
Badacze podawałi delfinom instrukcje zbudowane w całości ze znanych im słów, ale w różnych kombinacjach, które można zrozumieć tylko dzięki znajomości gramatyki, a nie tylko słownictwa. Na przykład „Phoenix Akeakamai Over” była instrukcją dla Phoenix, aby popłynęła do Akeakamai i skoczyła nad nią, podczas gdy „Akeakamai Surfboard Fetch Speaker” poinstruował Akeakamai, aby wziął deskę surfingową i przyniósł ją do głośnika. W każdym przypadku delfin musiał interpretować zastosowanie słów „over” lub „fetch”. Musiały się zastanowić czy „fetch” dotyczy na przykład deski surfingowej czy głośnika? Jak się Wam wydaje?
